مسئله تعلیم و تربیت یکی از موضوعات مهمی است که ارزش صرف زمان، هزینه و توجه زیادی دارد. کودکان امروز، تصمیم‌گیرندگان و سازندگان جامعه فردا هستند و بیش از آن که ما دست به پرورش دانشمند، مهندس و بازرگان بزنیم، ابتدا باید «انسان» بسازیم تا انسانی زندگی کنند و نسلی دیگر را بر اساس اصول اخلاقی صحیح پرورش دهند. به عبارت دیگر، آیا این شایسته نیست که ما قبل از یادگیری اصول درآمدزایی، قواعد زندگی را فرا بگیریم؟ به نقل از برتراند راسل «اگر می‌خواهیم با هم زندگی کنیم، نه این که با هم به استقبال مرگ برویم» باید چرخه تربیت انسان وجود داشته باشد و ادامه پیدا کند.
لزوم رده بندی سنی محتوا
به همین دلیل، امروز، مدیریت تولید و توزیع محتوا با توجه به دسترسی فراگیر آن ضرورت دارد. چه بسا وقتی برخی از نمونه‌های سرگرمی حتی برای بزرگسالان هم مفید نیستند، باید منتظر اعمال چه تاثیری از آن‌ها روی کودکان، نوجوانان و جوانان باشیم؟ بازی های ویدیویی به عنوان یکی از جدیدترین شکل‌های رسانه که اتفاقاً در مقایسه با رسانه‌های مکتوب، صوتی و تصویری دیگر، تعامل بیشتری را در خود جا داده است، حساسیت بیشتری هم دارد.
از همین‌رو کشورهای مختلف از جمله ایران نظام رده بندی سنی مختص به خود را برای بازی های ویدیویی تدوین کرده‌اند که دارای برخی وجوه اشتراک و اختلاف هستند اما اساس همه این سیستم‌ها با در نظر گرفتن اختلافات فرهنگی تنها یک هدف دارد: حفاظت از کودکان و بنیاد خانواده. ما در ادامه بیشتر به این موضوع خواهیم پرداخت و نگاهی به این خواهیم داشت که چرا این موضوع اولین و البته مهم‌ترین رهنمود کنسول بازی ابری پلی پاد در نظر گرفته می‌شود.
چه کشورهایی از نظام رده بندی سنی بازی‌ها استفاده می‌کنند؟
بیش از ۲۰ نظام رده بندی سنی بازی در سراسر جهان وجود دارد تا بازی‌ها و سرگرمی‌های خوب را مشخص کند. برخی کشورهای اروپایی نظام مختص به خود را دارند اما اکثر کشورهای این قاره از نظام PEGI استفاده می‌کنند. در سوی دیگر کشورهای آمریکای شمالی از نظام ESRB بهره می‌برند و برخی از بخش‌های جهان به دلیل تفاوت‌های عمده فرهنگی و تنوع نژادی، ترجیح می‌دهند از نمونه‌های داخلی و مستقل استفاده کنند که از جمله آن‌ها می‌توانیم به ژاپن اشاره کنیم.
این موضوع تا حدی برای کسب و کارها اهمیت داشته که برای نمونه شرکت اپل از رده‌بندی اختصاصی خودش استفاده می‌کند و گوگل نیز از سیستم IARC بهره می‌برد. در سال ۱۳۸۶ که کنسول‌های بازی و رایانه‌های شخصی بیش از هر زمان دیگر در دسترس مردم کشورمان قرار گرفتند و سیل توزیع بازی های ویدیویی با قدرتی مضاعف آغاز شد، بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای تصمیم گرفت سیستم اسرا (ESRA) را معرفی کند. در ادامه به اسرا می‌پردازیم اما پیش از آن به این سوال پاسخ می‌دهیم که این موضوع در کشورهای مختلف دنیا تا چه اندازه اهمیت دارد؟
اهمیت رده بندی سنی بازی در جهان
از دهه‌های گذشته تاکنون این بحث که بازی های ویدیویی چه قدر روی کودکان تاثیر مخرب دارند، مورد بررسی قرار گرفته و تاکنون هیچ تحقیق یا یافته‌ای تایید نکرده که بازی‌ها صرفاً به صورت ذاتی آسیبی بر روان داشته باشند. با این وجود، با توجه به دیگر یافته‌های دانشمندان و منابع موثق شکی نیست که نه تنها بازیهای ویدیویی، بلکه هر شکل دیگری از محتوا در صورتی که به درستی تولید و عرضه نشود، برای سلامت روان انسان خطرناک خواهد بود.
علاوه بر رده بندی سنی که یک شخص چه زمانی قادر به مشاهده برخی مسائل (نظیر خشونت) می‌شود، برخی موارد مانند ناهنجاری‌های اجتماعی شدید اصولاً در هر سنی نباید مورد اشاره قرار بگیرند. نتیجتاً از مدت‌ها پیش، این که یک محتوا «چه زمان» و به «چه صورت» در دسترس قرار بگیرد، برای تمام جوامع دغدغه ایجاد کرده است و نظام‌های رده‌بندی سنی پاسخ کشورها به این دغدغه تلقی می‌شود.
اروپا
برای مثال در انگلستان از سیستم PEGI استفاده می‌شود (مورد استفاده در ۴۱ کشور اروپایی). این رده‌بندی سنی نمود قانونی ملموسی دارد. در نتیجه اگر یک فروشگاه در این کشور یک بازی PEGI 12 را به کودکی بفروشد که سنی کمتر از ۱۲ سال داشته باشد، مورد پیگرد قانونی قرار می‌گیرد.
البته برخی کشورهای اروپایی مثل آلمان افزون بر این سیستم، از نظام خودشان هم استفاده می‌کنند. در خصوص آلمان محتوای موجود در بازی‌ها با توجه به نظام USK رده‌بندی می‌شود که قوانین خاصی در خصوص استفاده از موضوعات مربوط به گذشته این کشور دارد.
آمریکای شمالی
موضوع پیگیری قانونی در کشورهای آمریکای شمالی مثل ایالات متحده آمریکا که از سیستم ESRB استفاده می‌کنند، از کشوری نظیر انگلستان متفاوت است و جنبه بازدارنده ندارد. البته بسیاری از فروشگاه‌ها از فروش بازی‌هایی که رده بندی سنی مناسبی با خریدار ندارند، خودداری می‌کنند.
رده بندی سنی در کشورهای آمریکای شمالی بیشتر نقش راهنمایی دارد و به والدین برای انتخاب بازی مناسب کمک می‌کند. بسیاری از فروشگاه‌ها و عرضه کنندگان نقاط مختلف جهان به این سیستم اهمیت می‌دهند و در صورت فقدان ESRB، از توزیع بازی خودداری می‌کنند.
کشور ژاپن
ژاپن به عنوان یکی از بزرگ‌ترین سرگرمی‌سازان جهان تعهد بسیاری به کنترل محتوای بازی‌ها دارد. بسیاری از مواقع توسعه دهندگان نسخه متفاوتی را برای عرضه در این بازار در نظر می‌گیرند. ژاپن به خشونت آشکار و موارد نامتعارف اخلاقی واکنش شدیدی نشان می‌دهد و از این جهت ناشران باید به نسخه‌های ارسالی برای این منطقه توجه بیشتری نشان دهند.
سرزمین آفتاب تابان بیش از یک نظام رده بندی سنی و محتوایی (مثل CERO، EOCS و …) دارد و مشخص است که اهمیت زیادی به این بخش معطوف می‌شود.
خاورمیانه و نظام رده‌بندی جهانی
در منطقه خاورمیانه، امارات متحده عربی یکی از اولین کشورهایی بود که به تدوین نظام رده‌بندی برای بازی‌ها و سرگرمی‌های خوب اهتمام ورزید. نظام رده‌بندی این کشور در سال ۲۰۰۶ با نام MRO معرفی شد و تاکنون چندین اصلاحیه را دریافت کرده است. گفتنی است بسیاری از کشورهای جهان شامل هیچ نظام رده بندی سنی نیستند. این مسئله باعث ایجاد IARC یا «ائتلاف بین‌المللی رده‌بندی سنی بازی‌ها» شده است.
سازمان‌های اداره کننده رده‌بندی‌های آمریکای شمالی، اروپا، آلمان، برزیل و استرالیا در تدوین این نظام نقش داشته‌اند و آن را در سال ۲۰۱۳ معرفی کردند. در حال حاضر فروشگاه مایکروسافت (نسخه‌های رایانه‌های شخصی، ایکس باکس و بخش ابری)، eShop نینتندو، اوریجین الکترونیک آرتز، پلی استیشن استور و گوگل استادیا که یک سرویس ابری است، از این رده‌بندی پشتیبانی می‌کنند. حالا هم سراغ اسرا می‌رویم که در ایران همین فرایند را با دقت بیشتری انجام می‌دهد.
نظام اسرا (ESRA) در ایران
عبارت ESRA مخفف Entertainment Software Rating Association است. این نظام حاوی پنج رده‌بندی شامل رده‌های سنی ۳+، ۷+، ۱۲+، ۱۵+ و ۱۸+ است. بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای در تدوین این نظام به دیدگاه‌های حوزه‌های روانشناسی، جامعه‌شناسی و همچنین علوم اسلامی توجه کرده است.
تمام بازی‌هایی که در کشورمان عرضه می‌شوند، با توجه به این رده‌بندی و قوانین بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای بررسی شده‌اند. کنسول بازی ابری پلی پاد نیز پیرو همین رده‌بندی، بازیهای مورد نظر را بعد از دریافت مجوز در دسترس علاقه‌مندان قرار می‌دهد. همه بازیهای پلی پاد دارای نشان اسرا هستند تا والدین با بررسی آن درباره بازیهای خوب و مناسب فرزندان خود تصمیم بگیرند.
بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای در سال ۱۳۹۵ تقریباً نزدیک به ۱۰ سال بعد از تدوین اولیه اسرا، تصمیم گرفت «پیکتوگرام‌ها» را هم به نظام رده‌بندی سنی بازیهای ویدیویی ایران اضافه کند.
پیکتوگرام یا تصویرنگاشت‌های اسرا به عنوان علائم هشدار محتوا عمل می‌کنند. در حال حاضر اسرا دارای ۶ علامت هشدار است. این تصاویر در کنار رده‌بندی سنی به بازیکنان و والدین آن‌ها نشان می‌دهند محتوای موجود در بازی شامل چه مواردی است و این موارد چه شدتی دارند.
دخانیات، مهارت بازی، ترس، خشونت، ناهنجاری اجتماعی و نهایتاً یاس و ناامیدی از جمله علائم هشداری هستند که درباره‌شان سخن گفتیم.
رده بندی سنی اسرا چه معنایی دارد؟
تکرار می‌کنیم که در اسرا پنج رده سنی وجود دارد: ۳+، ۷+، ۱۲+، ۱۵+ و ۱۸+. افراد رده سنی با دارا بودن آن سن و بالاتر می‌توانند بازیهای مربوطه را تجربه کنند.
۳ سال و بالاتر
رده ۳ سال و بالاتر یکی از حساس‌ترین سن‌ها برای شروع تجربه بازی های ویدیویی است. بازی‌هایی که در این دسته قرار می‌گیرند، موضوعات قابل فهم و بسیار ساده‌ای را برای کودکان به تصویر می‌کشند و معمولاً گیم‌پلی ساده‌ای دارند. این بازی‌ها از جمله سرگرمی‌های خوب حتی برای سنین بالاتر مثل نوجوانان هستند.
۷ سال و بالاتر
رده ۷ سال و بالاتر تشابهات زیادی با رده قبلی دارد. بازیکن در بازیهای این دسته‌بندی به دانش بسیار عمیق یا اطلاعات عمومی چندانی برای تجربه اثر نیاز ندارد. خشونت کارتونی در این بازی‌ها به کار می‌رود ولی از آن‌جایی که به ابراز هیجان کودک کمک می‌کند، مشکل‌آفرین نیست.
بد نیست به وجود ترس در بازیهای رده‌سنی ۷ سال و بالاتر هم اشاره کنیم. ترس این بازی‌ها باری دیگر هیجان کودک را به کار می‌اندازد. این ترس‌ها او را برای مواجه با سناریوهای ترسناک بسیار خفیف در زندگی واقعی آماده می‌کنند. در حقیقت در این مرحله از زندگی کودک تا حدودی توانایی تشخیص مفهوم مجازی بودن بازی و واقعی نبودن ترس در دنیای پیرامونش را دارد.
۱۲ سال و بالاتر
بازه سنی ۱۲ الی ۱۵ سال شروع اولیه دوره بلوغ است. شخص در این بازه سنی به تدریج با مفاهیم انتزاعی آشنا می‌شود. تغییرات روانی که از ۱۱ الی ۱۲ سالگی آغاز شده‌اند، در ۱۴ الی ۱۵ سالگی به اوج خود می‌رسند. این دوره در شکل‌دهی شخصیت فرد تاثیر به‌سزایی دارد. همچنی تجربه بازیهای پیچیده‌تر مثل عناوین اکشن که به دقت و سرعت بالایی نیاز دارند، دقیقاً همان چیزی است که آن‌ها می‌پذیرند.
در این برهه زمانی توانایی تشخیص بین ترس در دنیای واقعی و فانتزی کاملاً برای آن‌ها ملموس می‌شود.
۱۵ سال و بالاتر
آخرین سال‌های بلوغ یعنی بین ۱۵ الی ۱۸ سالگی زمان شروع جست و جوی برای چیستی، ماهیت وجود و شخصیت است. از آن‌جایی که در این بخش از زندگی فرد، او توانایی‌های اجتماعی، نقش‌ها و انتخاب‌های مهم‌تری را پشت سر می‌گذارد، آزادی عمل گسترده‌تری در انتخاب بازی‌ها و درک محتوای آن‌ها پیدا می‌کند.
بحث آزادی فردی و انتخاب‌های گوناگون که شخصیت بالغ بهتری را در فرد شکل می‌دهند، زمینه‌ساز تجربه بازی‌هایی است که مباحث بیشتری در خصوص ترس، دیالوگ‌های پیچیده و خشونت دارند.
۱۸ سال و بالاتر
در این مقطع شخصیت فرد کامل است، دوره مدرسه را تمام کرده و تقریباً ابعاد مختلف یک زندگی مسئولانه و حقیقی برای او تثبیت شده است. بنابراین فرد در این دوره انتظار دارد قادر به تجربه بازی‌ها و سرگرمی‌های خوب متعددی باشد و به غیر از محدودیت‌های منطقی، عوامل دیگری مانع سیر او در دنیای مجازی نشوند.
جمع‌بندی
تمام بازیهای پلی پاد، بدون استثنا دارای رده بندی سنی بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای هستند. همچنین حین ورود به بازی‌هایی با رده‌بندی ۱۸ سال و بالاتر، یک هشدار به کاربر نمایش داده می‌شود. می‌توان این‌طور گفت که پلی پاد امن‌ترین مکان برای تجربه بازی‌هاست. بازیهای نامناسب هرگز به این پلتفرم راه پیدا نمی‌کنند. همواره تلاش کردیم تا بازی‌ها و سرگرمی‌های خوب این کنسول ابری هم پیش از انتشار و بعد از آن، بارها و بارها بررسی شوند. پیش از این بازی کردن در کشورمان تا این اندازه ساده و همچنین ایمن نبوده است.
