گفت‌وگوی نشریه بازار پول با پویا ایماندار فعال حوزه بازیهای رایانه‌ای
بازار پول: یکی از صنایعی که در سال‌های گذشته، در جهان به صورت جدی به آن پرداخته شده و کاربرانش رفته‌رفته افزایش یافته، صنعت گیم بوده است. در حال حاضر، مخاطبان بازیهای کامپیوتری، محدود به سن خاصی نیستند و به نظر می‌رسد با توسعه تکنولوژی، بازی کردن حتی دیگر محدود به ابزار خاصی هم نیست. با تکنولوژی کلودگیمینگ Cloud Gaming بدون استفاده از کنسول‌های بازی مانند پلی‌استیشن و ایکس‌باکس که خرید آنها هزینه‌های بالایی دارد، بلکه تنها با برخورداری از اینترنت پرسرعت و ابزارهایی مانند موبایل و کامپیوتر که در دسترس همه است، می‌توان بازی دلخواه را اجرا کرد. درباره کلاود گیکینگ، با پویا ایماندار، از فعالان حوزه بازیهای رایانه‌ای و مدیرعامل شرکت پلی پاد، نخستین کنسول ابری بازی در ایران به گفت‌وگو پرداختیم که مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
اگر ممکن است برای آشنایی مخاطبان درباره شکل‌گیری پلی پاد توضیح دهید
شکل‌گیری پلی پاد از سال ۹۷ آغاز شد. من از سال ۲۰۱۶ روی ایده کلاود گیمینگ تحقیق می‌کردم. در سال ۲۰۱۸ با حمایت بانک پاسارگاد و شرکت فناپ، توانستیم این ایده را تبدیل کنیم به یک اپلیکیشن واقعی در بستر سرزمین هوشمند پاد که یکی از پروژه‌های بانک پاسارگاد است، پلی پاد را اجرا کنیم. سرزمین هوشمند پاد به ۱۰ حوزه کلان سرویس‌دهی تقسیم و پروژه پلی پاد، حوزه بازی و سرگرمی آن شده که در حال توسعه است. سال ۹۷ که این پروژه راه‌اندازی شد، نمونه‌های خارجی‌اش خیلی کم بود و حتی گوگل، پروژه گوگل استادیا را راه‌اندازی نکرده بود و ما ایده پروژه پلی پاد را از نمونه اولیه آن برداشته بودیم. سال ۲۰۰۰ اولین کلاود گیمینگ به نام جی‌کلاستر راه‌اندازی شده بود و بعد از آن خیلی از شرکت‌ها این ایده را ارائه داده بودند و همگی انتظار داشتیم که صنعت گیم به سمت کلودگیمینگ برود.
کنسول بازی ابری یا کلاودگیمینگ چه تفاوتی با ابزارهای فیزیکی بازی دارد؟
یکی از مشکلاتی که اکثر گیمرهای صنعت بازی با آن مواجه هستند این است که هرچند سال یک بار، یک انقلاب در این صنعت اتفاق می‌افتد و آن انقلاب، تحول در زیرساخت‌ها و کارت‌های گرافیکی است. قابلیت رندر و تکنیک‌های مختلف پردازشی که روی کارت‌های گرافیکی پیاده‌سازی می‌شود بهتر می‌شود و در نتیجه باید یک کنسول جدید تهیه کرد. از دهه ۱۹۷۰ تا امروز کنسول‌های مختلفی تولید شدند و گیمرها باید هر چند سال یک بار کنسول‌هایشان را آپدیت کنند، مثل انواع پلی‌استیشن و ایکس‌باکس.
در فضای کنسول بازی ابری، اگر 5G وجود داشته باشد و زیرساخت کنسول ابری در دنیا پیاده‌سازی شود، همانطور که خیلی از شرکت‌ها به این سمت می‌روند، کاربران دیگر نیازی ندارند که کنسول بازی تهیه کنند. هر دستگاه هوشمندی این قابلیت را دارد که بازی دلخواهتان را انجام دهید، روی تلویزیون، لپتاپ، تبلت یا حتی یک سیستم قدیمی که کارت گرافیک هم ندارد، این قابلیت فراهم می‌شود که تنها از طریق اینترنت بازی محبوبتان را انجام دهید. این هدف کلاود گیمینگ است، درست مثل انقلابی که در صنعت موسیقی یا فیلم افتاد و شما می‌توانید با باز کردن یک اپلیکیشن مثل ساوند کلاود در موسیقی یا نتفلیکس، لیست تمامی فیلم‌ها را داشته باشید و هر کدام که می‌خواهید را نگاه کنید و درگیر دانلود کردن و یا سینمای خانگی نیستید. این انقلاب در صنعت بازی هم دارد اتفاق می‌افتد.
می‌توان با این روش تعداد گیمرها را افزایش داد؟
رسانه NewZoo که یکی از معتبرترین نشریه‌های فعال در صنعت گیم است، گاهی گزارش‌هایی را منتشر می‌کند. در این گزارش‌ها، نشان داده بودند که با ورود صنعت کلاود گیمینگ، تعداد برگزاری مسابقات ای‌اسپورت و همچنین تعداد کاربران گیمری افزایش پیدا کرده است. ما حتی در خود پلی پاد هم شاهد هستیم بیشتر افرادی که در پلی پاد ثبت نام کردند، کسانی هستند که استطاعت خرید کنسول بازی در این شرایط اقتصادی را ندارند و آرزو داشتند که بازیهای کامپیوتری انجام دهند، اما شرایطش را نداشتند.
این موضوع طبق گزارشی که اعلام شده، ظاهرا در تمامی دنیا صادق بوده، چون شما دیگر نیازی به خرید دستگاه گران‌قیمت بازی ندارید. برای خرید یک دستگاه بازی در ایران باید نزدیک به ۱۵ تا ۲۰ میلیون تومان هزینه کنید، خارج از ایران هم این قیمت بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ دلار است. هر بازی هم که بخواهید تهیه کنید، باید هزینه‌ای ۶۰ دلاری بدهید، اما ورود کنسول بازیهای کلاود گیمینگ باعث شده شما با پرداخت ماهانه ۱۰ دلار، به تمامی بازیهای معتبر روز دسترسی داشته باشید و بتوانید روی هر دستگاهی بازی کنید، حتی روی مرورگر کامپیوتر. بنابراین افزایش گیمرها با ورود کلاود گیمینگ مشهود است.
این بازیهای خارجی چطور خریداری می‌شوند؟
در ایران تولید محتوا و استفاده از این محتوا دچار مشکل است. بحث کپی‌رایت خارجی وجود دارد اما ما به دلیل تحریم‌ها، به کپی‌رایت خارجی دسترسی نداریم. چندین بار با شرکت‌های خارجی ارتباط برقرار کردیم برای دسترسی به نسخه اصلی خود بازی که بخواهیم آن را با سرورهای پلی پاد ادغام کنیم، این برای ما سربار فنی را از بین می‌برد و کار ما را خیلی راحت‌تر میکرد و حتی تعداد کاربرانی که می‌توانستند به پلی پاد وصل شوند را دو تا سه برابر افزایش می‌داد، اگر می‌توانستیم تعاملی با تولیدکنندگان بازی در خارج از ایران داشته باشیم. اما شرایط تحریم‌ها تقریبا تمام ارتباطاتی که از قبل وجود داشته را هم از بین برده است.
در شرایط فعلی ما دیگر حتی نمی‌توانیم انتقال پول را هم به خارج از ایران به راحتی انجام دهیم و تحریم‌ها همه درها را به روی ما بسته است. به همین دلیل ما تعاملی با شرکت‌های تولیدکننده بازی در خارج از ایران نداریم. اما ما در حال حاضر در پلی پاد حق اشتراک دریافت نمی‌کنیم. پلی پاد یک محصول رایگان است. یعنی کاربر کلا این اشتراک را برای زیرساخت فنی که برای کاربر ایجاد می‌کنیم پرداخت می‌کند و خرید بازی خارجی نداریم. در آینده قصد داریم اشتراکی از کاربر دریافت کنیم تحت عنوان پلی پرو، اما بنا داریم بازی تولید بازی‌ساز ایرانی را بفروشیم.
با تولیدکننده داخلی بازی تعاملی برقرار کردیم و زیرساخت‌ها را پیاده‌سازی کردیم که بازیشان را روی پلی پاد قرار دهند و بتوانند بازیشان را بفروشند و درآمد داشته باشند، چون پلی پاد به کیف پول بانک پاسارگاد متصل است و آن توسعه‌دهنده و گیمر بازی، درلحظه به کیف پولش دسترسی دارد و اگر بازی‌ساز ایرانی بازی‌اش را روی پلی پاد بگذارد، می‌تواند در لحظه از درآمدی که کسب می‌کند استفاده کند.
تاکنون تجربه‌ای هم از همکاری با تولیدکنندگان ایرانی داشتید؟
با دو شرکت ایرانی ارتباط داشتیم و در حال انتقال یکی از بازی‌ها به پلی پاد هستیم که به زودی منتشر می‌شود. اینکه بازی به‌صورت رایگان در پلی پاد باشد یا پولی، در اختیار سازنده بازی است و ما درباره آن تصمیمی نمی‌گیریم. خود سازنده بازی پنلی دارد به عنوان بازی‌دار که می‌تواند بازی‌اش را آنجا قرار دهد. اما به‌طور کلی، وضعیت تولید و صنعت بازی در ایران خیلی شرایط خوبی ندارد. ما معدود بازی‌هایی را می‌بینیم که به‌صورت حرفه‌ای تولید می‌شوند و آنها هم بازار خارج از ایران را برای توزیع بازیشان انتخاب کردند و بازیشان را به صورت چندزبانه توسعه می‌دهند و اکثر بازی‌سازان ایرانی، هدفشان بازار داخلی نیست.
توانایی بازی‌سازان چطور است و چرا استقبال زیادی از بازی ایرانی نمی‌شود؟
ما از یک برهه، بازار بازیهای پی‌سی را از دست دادیم و وارد بازار بازیهای موبایلی شدیم. بازار توسعه برای بازیهای موبایلی وجود دارد، اما کلاود گیمینگ نیازمند بازیهای پی‌سی و کنسولی است، بازاری که از ۱۰ سال گذشته در ایران رها شده. خیلی از نیروهایی که در ایران از سال ۸۷ حضور داشتند، در حال حاضر از ایران مهاجرت کردند. اکثر نیروهای متخصص خوب و نسل اول بازی‌ساز از ایران رفته‌اند. اکثر این بازی‌سازها خودشان جذب شرکت‌های بزرگ بازی‌سازی شدند، مثل یوبی‌سافت و خیلی از شرکت‌های قوی در خارج از ایران.
ساختن بازی نیازمند نیروی متخصص خوب است و در این شرایط ما مقداری کمبود نیروی متخصص در صنعت بازی داریم. به دلیل مهاجرت‌هایی که اتفاق می‌افتد، بحث دانش فنی یکی از دغدغه‌های بزرگ است. پلی پاد این زیرساخت را فراهم کرد که بازیهای پی‌سی و کنسولی از نو جان بگیرند و عرضه شوند. با قوت گرفتن صنعت کلاودگیمینگ، این اتفاق به‌زودی خواهد افتاد. انتظار داریم که خیلی از بازی‌ها دیگر نسخه موبایل نداشته باشند و نسخه گوگل استادیا یا کلاود گیمینگ خود را داشته باشند. این موضوع، هزینه توسعه بازی را هم کمتر می‌کند و یک پروژه برای عرضه روی همه دستگاه‌ها توسعه داده می‌شود.
هزینه خرید بازیهای خارجی از کجا پرداخت می‌شود؟
ما نسخه بازیهای خارجی که خریداری می‌شود را روی سرورها نصب می‌کنیم و از بودجه خودمان برای خرید بازی‌ها استفاده می‌شود. درواقع یک نسخه می‌خریم و در اختیار چندین کاربر قرار می‌دهیم. ما نمی‌توانیم نسخه ورک استیشن را داشته باشیم که با حمایت توسعه‌دهندگان بازی برای پلی پاد تطبیق داده شده باشد یا کد ما داخل اپلیکیشن آنها قرار بگیرد و یکپارچه شود. به همین خاطر سربار فنی بالایی برایمان ایجاد شده است. اگر تحریم‌ها برداشته شود، می‌توانیم ارتباط خوبی با شرکت‌ها برقرار کنیم و نسخه تطبیق‌یافته برای خود پلی پاد را توسعه دهیم.
ما طی سه سال گذشته هر سال یک آپدیت داشتیم. سال گذشته آپدیتمان بیگ‌بنگ بود که تغییرات زیادی در پلی پاد ایجاد کردیم و سرعت اجرای بازی و استریمی که برای کاربر می‌فرستیم را بهینه کردیم تا افراد با اینترنت ضعیف هم راحت بتوانند بازی کنند. ماه آینده هم آپدیتی از پلی پاد را به نام پلی پرو خواهیم داشت.
نسخه پلی پرو به سمت شخصی‌سازی قابلیت‌های پلی پاد برای کاربر می‌رود و خیلی از قابلیت‌ها برای کاربر از جمله سیو کردن بازی یا شخصی‌سازی برای افراد در این نسخه دیده شده است. در این نسخه، ما فقط اشتراک ماهیانه می‌گیریم، مثل خیلی از ارائه‌دهندگان محتوا، مانند گوگل استادیا یا نتفلیکس که ماهیانه یک حق اشتراک از کاربر می‌گیرند اما محتوای بازی‌هایی که آنجا ارائه می‌دهیم خریدنی نیست، مگر بازی ایرانی که در پلی پاد قرار داده شود. یعنی نیاز نیست شما بازی‌ای مانند فیفا را بخرید و بازی کنید، در صورتی که در گوگل استادیا، شما علاوه بر اینکه یک حق اشتراک ماهیانه ۱۰ دلاری می‌دهید، باید هر بازی را هم با ۶۰ دلار بخرید. اما ما در پلی پاد تا زمانی که تحریم‌ها برقرار باشد، بنایی برای فروش بازی خارجی نداریم.
یعنی در کلاود گیمینگ فقط با یک سیستم ساده، کاربر می‌تواند به بازی‌ها دسترسی داشته باشد؟
اگر وارد وبسایت پلی پاد شوید، گزینه نصب پلی پاد هم وجود دارد و علاوه بر اینکه روی وبسایت و از طریق مرورگر می‌توانید بازی کنید و دسته را از طریق سیستم وصل کنید، می‌توانید نسخه پی‌سی یا اندرویدی را هم دانلود کنید. ما نسخه‌های ویندوزی ۳۲ بیتی، ۶۴ بیتی و نسخه مک و یک نسخه اندرویدی هم داریم که در وبسایت قرار گرفته. کاربران با هر یک از این اپلیکیشن‌ها به‌راحتی میتوانند بازیهای کنسولی را اجرا کنند، چه روی گوشی اندرویدی و چه مرورگر.
برای آیفون هم سال گذشته یک نسخه توسعه داده بودیم و منتظر هستیم به‌عنوان یک شرکت مستقل ثبت شویم و آن نسخه را برگردانیم. اما چون کاربران آیفون در داخل ایران خیلی کم بودند، اولویت زیادی برای این کار نداریم، البته این نسخه هم توسعه داده شده و در زمان درست می‌توانیم این نسخه را منتشر کنیم. متاسفانه برای توسعه‌دهندگان خارجی، کلاود گیمینگ توسط اپل ممنوع شده، یعنی اپل هنوز کلاود گیمینگ را به رسمیت نشناخته و حتی اپلیکیشن‌هایی مانند گوگل استادیا و مایکروسافت ایکس‌کلاود هم برای توسعه اپلیکیشنشان به‌صورت بومی روی اپل با مشکل روبه‌رو هستند.
موانع و مشکلات کلاود گیمینگ در کنسول بازی مثل پلی پاد در ایران چیست؟
زمانی که پروژه‌مان را راه انداختیم، یکی از بزرگترین موانع ما این بود که پروژه مشابه ما خارج از ایران کم و توضیح فعالیت ما برای مدیران خیلی سخت بود. در روزهای اول ما را با بعضی از اپلیکیشن‌های دانلود بازی مقایسه می‌کردند. به هر حال ما یک تکنولوژی توسعه می‌دهیم که مشابه خارجی‌اش هم خیلی کم است. اینکه اولین نسخه ما، اولین پروژه خاورمیانه بوده، دستاورد بزرگی برای کشور حساب می‌شود. یک سال بعد، شرکت مخابرات اماراتی اتصالات با کمک مایکروسافت توانست یک پروژه کلاود گیمینگ برای مخابرات سیمکارت اتصالات پیاده‌سازی کند. اما این تکنولوژی که ما پیاده‌سازی کردیم و تلاشی که تیم برایش زحمت کشیده بود، دیده نشد، درک نشد و حتی یک ماه فیلتر شد و حتی دلیل آن را هم اعلام نکردند.
بحث بعدی مشکلات خود اینترنت کشور بود. خیلی از کاربران ما در نقاط جنوبی یا غربی کشور هستند، جایی که اینترنت خیلی خوبی ندارد. یکی از سختی‌های کار ما، بهینه کردن پلی پاد برای آنها بود. به‌عنوان مثال خیلی از افرادی که میخواستند پلی پاد را از خارج کشور تست کرده و به‌عنوان سرمایه‌گذار خارجی ورود کنند یا زیرساخت‌های فنی‌اش را در خارج از کشور فراهم کنند، دمو کردن پلی پاد برایشان خیلی راحت‌تر از داخل کشور بود. به این خاطر که آنجا اینترنت بهتر و باثبات‌تری وجود داشت و پروتکل‌هایی که ما می‌خواستیم، راحت پیاده‌سازی می‌شد و قابل استفاده بود. اما ما در ایران با محدوده وسیعی از کاربران مواجه بودیم که شرایط اینترنتی خوبی نداشتند و ما باید پلی پاد را در این چند سال برای شرایط اینترنت ایران بهینه می‌کردیم و این از چالش‌های بزرگ فنی بود که از پسش برآمدیم.
مشکل دیگر، نبود زیرساخت سخت‌افزاری مناسب در کشور است. همین چند سروری هم که ما تهیه کردیم، از بودجه پروژه‌مان تهیه شده که در شرایط تحریمی خیلی دشوار بود و تکنولوژی‌هایی را در پروژه‌مان پیاده‌سازی کردیم که فقط شرکت‌های بزرگ از آن استفاده می‌کنند. ما در حال حاضر نزدیک به ۵۰۰ هزار کاربر ثبت کردیم و ۴۰ هزار کاربر اکتیو هم داریم. الان یکی از مشکلات پلی پاد این است که کاربرهای ما به شدت در حال افزایش هستند و از طرفی ما زیرساخت سخت‌افزاری که بتوانیم پلی پاد را روی آن اجرا کنیم نداریم.
این مساله را چندین بار به افرادی که در این حوزه مسوولیت دارند در شورای عالی فضای مجازی و بخش‌های مختلف اعلام کردیم که اگر این زیرساخت برای پلی پاد تهیه شود، خیلی از مشکلات صنعت بازی حل می‌شود، مشکلاتی نظیر دسترسی افراد به محصول مناسب سن خودشان، دسترسی به بازیهای کامپیوتری برای همه و اینکه هر کس از هر کجای کشور، بدون دغدغه و شرایط اقتصادی بتواند بازی کند. همین که یک بازار برای توسعه بازیهای کامپیوتری مانند ۱۰ سال گذشته قوت می‌گیرد و این خودش به‌نوعی باعث اشتغال‌سازی و افزایش کسب‌وکار در صنعت بازی می‌شود. امیدوارم این حرف‌ها شنیده شود و تهیه سخت‌افزار برای صنایعی مانند پلی پاد به گوش مسئولان برسد.
آورده صنعت بازی و کنسولی مانند پلی پاد و کلاود گیمینگ برای کشور چیست؟
در حال حاضر برای توسعه بازیهای کامپیوتری، خصوصا بازیهای پی‌سی و کنسولی بازاری به آن معنا وجود ندارد، البته مارکت‌هایی هستند که همچنان تلاش می‌کنند، اما در مقابل بازیهای موبایلی شرایط ایده‌آل نیست. در شرایط ایده‌آل، خیلی از بازی‌سازان ایرانی میتوانند برگردند و کار کنند و بازی‌ها را توسعه دهند، تیم‌های بازی‌سازی شکل دهند و بازی‌هایشان را روی کنسول‌های بازی ابری منتشر کنند.
مارکت زمین‌خورده بازی را می‌توان با پلی پاد یا محصولات کلاودگیمینگ دیگر تغییر داد. یکی از معضلاتی که مطرح می‌شود، بحث کنترل والدین در بازی‌ها است. علیرغم اینکه بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای مرکزی به نام اسرا دارد و در این مرکز روی بازیهای کامپیوتری، درجه‌بندی برای سنین متفاوت انجام می‌شود، خیلی از کنسول‌های سخت‌افزاری با درجه‌بندی‌های ما یکسان نیستند و حتی قابلیت کنترل والدین در ایران وجود ندارد، خیلی از سرویس‌های اصلی بازیهای خارجی برای ایرانیان بسته شده و اکثر گیمرها مجبورند برای بازی از وی‌پی‌ان استفاده کنند.
پلی پاد می‌تواند قابلیت کنترل والدین یا دسترسی به بازیهای مناسب برای افراد در سنین مختلف را فراهم کند. هر بازی برای هر سنی مناسب نیست، در حال حاضر با زیرساختی که وجود دارد، کنترل کردن و نظارت اینکه محتوای مناسب به دست کودکان می‌رسد کار سختی در صنعت بازی ماست. این مساله شاید از اشتغال‌زایی هم اهمیت بیشتری داشته باشد، چون محتوایی که در بازیهای کامپیوتری هست، شاید با فرهنگ ما تطابق نداشته باشد و این نیاز وجود دارد که هر محتوایی به فردی با سن مناسب برسد. این مساله یکی از پتانسیل‌هایی که است در پلی پاد وجود دارد و با پلی پاد این معضل رفع می‌شود.
